GENEL BİLGİLER

Bir Elektrik Devresinde Devre Elemanları

İletken teller , üreteç , lamba , direnç , reosta , anahtar, ampermetre, voltmetre, elektrik tüketiciler, sigorta, transformatör, kondansatörler  diod, transistör, devre elemanlarından bazılarıdır.

Üreteç : Elektrik devresinde potansiyel farkı oluşturarak yük geçişini sağlayan elemanlardır.

 

Şeklinde gösterilir.

Anahtar : İstenildiğinde akım geçişini sağlayan veya kesen elemanlardır.

Şeklinde gösterilir.

Direnç : Elektrik devresinde akımın geçişine karşı koyan elemanlardır.Birimi ohm ' dur.

Şeklinde gösterilir.

Reosta : Elektrik akımının şiddetini değiştirmek için kullanılır.

Şekillerinden biriyle gösterilir.

Ampermetre : Akım şiddetini ölçer. Devreye seri bağlanır.

Şeklinde gösterilir.

Voltmetre : Potansiyel farkını ölçer. Devreye paralel bağlanır.

Şeklinde gösterilir.

Gerilim:Enerji farkının göstergesine gerilim denir. Devredeki piller gerilimi sağlar.Yani bir iletkenin uçları arasından akım geçmesine sebep olacak etkidir.

Eşdeğer direncin bulunması:Birden devrede fazla direnç varsa eşdeğerini bulmamız gerekir.Dirençler yani lambalar farklı bağlanırsa eş değer direnç de değişir.

HOCA

Hoca bir gece, tam uyumak üzereymiş ki, damda bir hırsızın gezindiğini duymuş. Hemen hanımını uyandırmış. Yüksek sesle:

-Hanım, geçen gece eve geldiğim zaman sen derin bir uykudaydın. Benim geldiğimi duymadın. Ben de kapıyı bir müddet çaldım. Seni uyandıramayacağımı anlayınca içimden bir dua okudum. Ayın ışığına da tutunup evden içeri girdim. Hatırladın değil mi?

Hanımı, Hoca'ya hangi duayı okuduğunu sormuş, Hoca da söylemiş.

Bu sırada hırsız da bacadan içerisini dinlemekteymiş. Hoca'nın okuduğu duayı ezberleyip tekrarlamış.

Ardından da ayı ışığına tutunup içeri girmeye çalışmış. Derken palas pandıras damdan aşağı yuvarlanmış.

Hoca, gürültüyü duyunca karısına:

-Çabuk bir mum getir. Hırsızı yakalayalım.

Vücudu hurda haline gelen hırsız, Hoca'nın bu sözlerini duymuş. Yattığı yerden:

-Hoca efendi, hiç acele etme! O dua sende, bu akıl da bende varken, ben buradan öyle kolay kolay kalkıp da bir yere gidemem.

Seri ve paralel bağlama konusunu, dirençlerin seri ve paralel bağlanması, lambaların seri ve paralel bağlanması, pillerin seri bağlaması olarak anlatmaya çalışalım.

Dirençlerin Seri Bağlanması

Dirençlerin uç uca eklenmesi ile meydana gelen bağlamadır.

Seri bağlı devrelerde toplam direnç (eşdeğer direnç) devredeki tüm dirençlerin toplamına eşittir. Eş değer direnç devredeki her bir dirençten daha büyüktür.

                        R_eş = R₁ + R₂ + R₃… 

Seri bağlı direnç eklendikçe devredeki eş değer direnç de artacaktır.

Seri bağlı devrelerde her bir dirençten eşit büyüklükte akım geçer.

                              I =I₁ =I₂

Seri bağlı devrelerde, devredeki toplam gerilim her bir direncin uçları arasındaki gerilimlerin toplamına eşittir.

                               V =V₁ +V₂

Dirençlerin Paralel Bağlanması

Dirençlerin birer uçları aynı noktada birleştirilerek elde edilen bağlama şeklidir.

Paralel bağlı devrelerde eşdeğer direnç şu şekilde hesaplanır.

Eşit büyüklükte çok sayıda direnç paralel olarak bağlanırsa eşdeğer direnç bu dirençlerden bir tanesinin direnç sayısına bölünmesi ile hesaplanır.

R_eş     = R/n                   n = Direnç Sayısı


Paralel bağlı devrelerde eşdeğer direnç en küçük dirençten daha küçüktür.

                             V =V₁ =V ₂= V₃


Paralel bağlı devrelerde toplam akım her bir dirençten geçen akımların toplamına eşittir.

                              I =I₁ +I₂ +I₃

Paralel bağlı devrelerde büyük dirençten küçük akım, küçük dirençten büyük akım geçer.

Ampullerin Seri Bağlanması

Ampullerin uç uca eklenmesi ile oluşan bağlama şeklidir.

Seri bağlı özdeş (aynı) lambaların hepsinden aynı akım geçer.

Lambaların parlaklığı eşittir.

Lamba sayısı arttıkça yani devreye ampul eklendikçe lambaların parlaklığı azalır.

Lambalardan biri sönerse ya da patlarsa diğerleri de söner.

Devreye takılan pil sayısı arttıkça lambaların parlaklığı artar.

Pil sayısı artsa bile pilin dayanma süresi değişmez.

Yani devreye seri bağlı 1 pil yerine 3 pil taksak bile yine bir pil ne kadar dayanırsa 3 pil de o kadar dayanır ve biter .

Ampullerin Paralel Bağlanması

Paralel bağlı özdeş lambaların hepsi aynı parlaklıkta yanar.

Lambalar özdeş ise hepsinin üzerinden aynı akım geçer.

Ana koldaki akım her kola eşit paylaştırılır.

Lambaların sayısı artırılırsa ya da azaltılırsa diğer lambaların parlaklıkları değişmez.

Paralel bağlı devrede lamba sayısı arttıkça pillerin dayanma süresi azalır.

Pillerin Seri Bağlanması

Pillerin uç uca bağlanması ile oluşur. Bağlama yapılırken pilin (+) kutbu, pilin (-) kutbuna bağlanır.

Piller seri bağlanınca toplam gerilim artar. Toplam gerilim her pilin gerilimi toplanarak bulunur.

Pillerden biri ters bağlanırsa devreden akım geçmez.

Kısa Devre

İletken telin direnci, ampulün direncine göre çok azdır. Bu yüzden akım ampul yerine iletken telden geçer ve ampul söner. Bu tür bağlantıya kısa devre denir.  

Şekildeki devrede A anahtarı açık iken K ve L lambaları yanar. A anahtarını kapatırsak akım üzerinde direnç olmayan yolu takip eder ve K lambası söner. K lambasının sönmesine neden olan olay kısa devre olarak adlandırılır.

Elektrik Devrelerinin Emniyeti

Elektriği kullanırken gerekli şartlar sağlanmazsa insanlar ve araçlar zarar görebilir. Yangınlar çıkabilir. İnsanların yaralanmasına veya ölümüne yol açabilir. elektrikli aletlerin bozulmaması için üzerinde belirtilen akım ve gerilim değerine göre kullanılmalıdır.

Elektrik Sigortası

Akımın istenilen sınırın üstüne çıkmasını önlemek için kullanılan araçlara sigorta denir. Sigorta seri olarak bağlanır. Sigortalar eriyen ve otomatik olmak üzere iki çeşittir.

HOCA

Nasreddin Hoca, insanların kendilerine söylenenleri, verilen öğütleri iyi dinlemeleri, devamlı olarak bir şeyler öğrenmeye çalışmaları ve ilimlerini arttırarak daha mükemmel yaşamaları gerektiğini cemaate anlatıyormuş.

- “Beşikten mezara kadar ilim öğreniniz” emrini unutmayınız diyormuş.

-“Taklidi imandan tahkiki imana geçmek her mümin ve mümine için farzdır” diyormuş. Cemaatte pek uyanış görememiş.

Bir gün beraberce ormana gittiklerinde Eşeklerini otlu bir düzlükte serbest bırakmışlar. Hoca eşeklere dönüp,

-“Biraz burada otlayın. Sonra şu tarafa doğru gidin, orada daha güzel otlar var. Sonra şuraya doğru gidin. Hem içecek su var, hemde dahada güzel otlar var” demiş.

İşlerini tamamlayıp eşeklerini almaya gitmişler. Bakmışlar ki eşekler ilk bıraktıkları yerde otlamağa çalışıyorlar. Hem karınlarını tam doyuramamışlar, hemde susuzlar.

Hoca eşeklere çıkışmış;

-“Sizlere o kadar nasihat edip yol gösterdim, halâ bıraktığım yerde otluyorsunuz! Yürüyün bakalım, doğru ahırınıza” demiş.

Öğüt: İnsanlar “iki günü birbirine eşit olan ziyandadır” uyarısını hiç unutmayarak kendisini daima her konuda geliştirmelidir. Günün gelişen ilmini öğrenip ondan faydalanmalı, yaptığı işlerde yeni teknolojileri kullanmaya gayret etmelidir.

Okulunu bitirdikten sonra hiç kitap okumayan, araştırma yapmayan kişilerin hâli, bırakılan yerde otlayanlardan farksız olur. Değil mi?

Derslerinizde başarılar...